Selahattin Reşit Alan’ı tanıyalım!

Eskişehir Hava Müzesi…
 
*
 
Askeriyeye aitti.
 
*
 
1. Hava İkmal Bakım Komutanlığı’nın elinde bulunan bazı uçakların restore edilerek sergilenmesi suretiyle oluşturuldu.
 
 
*
 
2011’de Anadolu Üniversitesi’ne devredildi.
Bununla beraber statüsü değiştirilerek ‘Havacılık Parkı’ haline getirildi.
 
*
 
Ve yeni bir gelişme daha yaşandı!
Söz konusu park, Tepebaşı Belediyesi’nin sorumluluğu altına girdi.
 
*
 
Belediye, hemen akabinde ‘isim değişikliği’ yapılacağını açıkladı.
‘Havacılık Parkı ve Teknoloji Müzesi’ şeklinde bir kez daha statüsü değiştirilecek olan parkın ismi, acaba ne olmalı?
Belediye dört seçenek sundu:
 

• Vecihi Hürkuş
• Cengiz Topel
• Sabiha Gökçen
• Behiç Erkin

 
*
 
Vatandaşlarımız, bu dört seçeneğin arasından birini tercih edecek.
Belediye, demokratik bir yöntem uyguluyor.
Tebrik etmek lazım.
 
*
 
Bahsi geçen dört isim Türkiye çapında tanınan ve ‘birçok yere-alana-okula-esere’ adı verilen önemli değerlerimiz. (Eskişehir’de özellikle Cengiz Topel, Behiç Erkin ve Sabiha Gökçen isimlerinin verildiği yerler var.)
 
*
 
Bu noktada, önemli bir ismin daha gündeme getirilmesini faydalı olarak görüyorum.
 
*
 
Selahattin Reşit Alan’dan bahsediyorum!
 
*
 
Ben de, şu an bu yazıyı okuyan çoğu kişi gibi, bu ismi yeni öğrendim.
 
*
 
Kimden?
Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kemal Yakut’tan!
 
*
 

Selahattin Reşit Alan

Havacılık Parkı’nın Tepebaşı Belediyesi’ne devrinin duyurulmasıyla beraber görüştüğüm Kemal Yakut’a göre, Selahattin Reşit Alan ismi de, söz konusu anket içerisinde yer almalıydı!
 
*
 
Niye mi?
 
*
 
Çünkü…
 
*
 

• Selahattin Reşit Alan, Cumhuriyet değerlerine bağlı idealist bir mühendistir; aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk uçak mühendisidir.
• Selahattin Reşit Alan, Türk Tayyare Cemiyeti adına Fransa’da mühendislik eğitimi almıştır. Beri yandan, Mustafa Kemal Atatürk'ün Avrupa’ya ‘kıvılcım’ olarak gönderip ‘alev’ olarak geri dönmesini istediği isimlerin biridir.
• Selahattin Reşit Alan, Türkiye’de uçak yapılabileceğini kanıtlama niyetindedir.
• Selahattin Reşit Alan, bu amaçla Milli Müdafaa Vekâleti adına 1930’da çalışmaya başladığı Eskişehir Tayyare Tamir Fabrikası’nda, Milli Müdafaa Vekâleti-I (MMV-I) kodu ile eğitim ve keşif uçağı projesi hazırlamıştır.
• Selahattin Reşit Alan, hemen ardından Fabrikanın marangoz atölyesi ustabaşılarından Mehmet Bey ile birlikte küçük bir ekip oluşturmuş ve yapmaya niyetlendiği uçağın prototipini üretmek için çalışmaya başlamıştır.
• Deneme uçuşları Ekim 1932’de başarıyla gerçekleştirilmişti. Tayyarenin üzerine ‘Kağnıdan doğan güneş’ yazılmıştı. Bu da, ‘Türk mühendislerinin vatanın göbeğinde en yüksek tekniği kuracaklarının bir simgesi’ olarak değerlendirilmişti. 
• Fakat Selahattin Reşit Alan, Milli Müdafaa Vekâlet’inden gerekli ilgi ve desteği göremediği için bu proje tamamlanamamıştır. O da Eskişehir Tayyare Tamir Fabrikası’ndan istifa etmek durumunda kalmış ve Türk havacılık tarihinin cesur figürlerinden biri olan Nuri Demirağ’ın fabrikasında çalışmaya başlamıştır.
• Selahattin Reşit Alan’ın ölümü konusunda da çeşitli şaibelerin olduğu iddia edilmektedir.

 
*
 
 
Dahası…
Bu havacılık hareketi, 9 Ekim 1932 yılında yayınlanan Hakimiyeti Milliye gazetesinde şu başlıkla duyuruldu: “Eskişehir’de mükemmel bir mektep tayyaresi yapıldı.”
Hemen sonrasında 20 Ekim 1932 tarihli Cumhuriyet gazetesi şu başlığı attı: “Türk tipi tayyareler.”
 
*
 
Ama yukarıda okuduğunuz gibi, sonu getirilemedi.
Daha net bir ifadeyle söylemek gerekirse, Selahattin Reşit Alan’ın öncülüğünde üretilen Türk tipi tayyarenin sonu da, tıpkı Devrim Otomobili gibi oldu!
 
*
 
İşte, Profesör Yakut, bu nedenlerle Cumhuriyet aşığı bir mühendis olan Selahattin Reşit Alan’ın isminin ankette olması gerektiğini ifade etti ve hatta, Havacılık Parkı’na hiç düşünülmeden adının verilmesinin çok anlamlı olacağını savundu.
 
*
 
Şu an ankette Vecihi Hürkuş var, oldukça değerli bir isim, tanımayan yok, Türkiye’de pek çok ‘yere-alana-okula-esere’ ismi verilmiş; fakat Eskişehir’de ismi verilen bir yer-alan-okul ya da eser yok.
Cengiz Topel de öyle; dahası, Eskişehir’de bir caddeye ve okula ismi verilmiş, ayrıca heykeli dikilmiş durumda.
Sabiha Gökçen de öyle; dahası, Eskişehir’de bir okula ismi verilmiş durumda.
Behiç Erkin de öyle; dahası, Tepebaşı Belediyesi tarafından bir spor tesisine ismi verilmiş durumda, ayrıca her yıl adına tören yapılır ve diğer isimlerden farklı olarak demiryolcudur.
 
*
 
Havacılık konusunda en popüler isim olduğu için, anketten, muhtemelen Vecihi Hürkuş çıkacak ve söz konusu alanın ismi meclis kararıyla ‘Tepebaşı Belediyesi Vecihi Hürkuş Parkı ve Teknoloji Müzesi’ olarak belirlenecek.
Bununla beraber Vecihi Hürkuş’un ismi, ilk kez, Eskişehir’in kıymetli bir yerine verilmiş olacak.
‘Anlamlı’ olduğunu söyleyebilirim…
 
*
 
Fakat Selahattin Reşit Alan’ın ismi ankette yok ve doğal olarak belediyeye devri yapılan parkın ismi olmayacak.
O halde, Tepebaşı Belediyesi yetkililerine naçizane tavsiyem şu: Selahattin Reşit Alan’ın adı, park içerisindeki alanlardan bir tanesine verilebilir ve Türk havacılık tarihi açısından önemi o alanda anlatılabilir.
Böylelikle Eskişehirli, yaşadığı şehirde ‘harikalar yaratmış’ ancak ‘engellenmiş’ bir havacıyı tanımış olur.
 
*
 
Fena mı olur?
 
*
 
Elbette olmaz…