Benim güzel okulum Anadolu Üniversitesi: Kısa bir tarihçe ve üniversitelerimiz…

Yıllar önce bir sıcak Ağustos gününde not dağılım çizelgesi almak üzere gittiğim Gazi Eğitim’de bir ilan görerek başlamıştı yolculuğum bu güzel yuvaya… Bir Ekim sabahı Polatlı’dan kalkan motorlu trenle geliş o geliş. Rahmetli Akar Öcal Hoca’yla bir görüşme beni bu güzelim topraklara iyice bağlamıştı. Hani sorarlar nerelisin diye ben hemen uzatırım. Ben ana baba ocağı Erzurum’da dünyaya gelmişim. Sonraları Ankara Polatlı’da büyüdüm İzmir’de askerlik yaptım ama Eskişehir’de ekmek buldum ben Eskişehirliyim diye bağlarım.
İlk geldiğimden beri yüreğim ısınmıştı bu yuvaya. Zaten eskiden de seviyordum. Gazi Eğitim’de okurken kulakları çınlasın Nurgun Akar Hocam ‘İzlem’ adlı bir yabancı dil öğretim dergisi getirmişti. O zaman şöyle böyle bilgimin yettiğince beğenmiştim dergiyi… Zaten Eskişehir Akademi’nin rahmetli Kemal Ağabeyimden ötürü yabancısı da değildim. Önceleri zar zor bulduğumuz sobalı ev maceramız, ev arkadaşım Hatay İskenderun’dan Süheyl’le iyice pekişmişti sevgim ilk günlerden bu güzelim Orta Anadolu kentine… Zaten seviyordum Fethi Nihat Ender filelere gönder kırmızı şimşekleri…
*                    *                    *
Eskişehir, ellili yılların sonlarında Türkiye’nin Orta Anadolu’da tarım ve önemli birkaç sanayi tesisiyle öne çıkan bir kenttir. Osmanlı’dan yarım yamalak kalmış cer atölyesinden şimdilerdeki TÜLOMSAŞ, Cumhuriyetin Şeker Fabrikası ile irili ufaklı birkaç tuğla ve un fabrikası… İşte böylesi bir kentte kuruluş yasası bile olmayan Akşam Ticaret Yüksek Okulu müdürlüğünü Orhan Oğuz yapmaktadır. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde okuyan Yılmaz Büyükerşen’in Dünya Gazetesi için haber yapmak üzere geldiği okula bir süre sonra öğrenci olması... Daha sonra okulun idari durumuna ilişkin yasanın TBMM’den geçmesi ve okulun da akademi olması (Bozkurt, 2018).
 
Eskişehir’de yükseköğretim kurumlarının gelişimi
Hastaş ve Eczacılık öyküsü
Anadolu Üniversitesi Eczacılık Mezunları Derneği (AÜEMD) portalında verilen bilgilere göre Eczacılıkla ilgili gelişmeler şöyle. Eskişehir Akademi’den sonraki diğer yükseköğretim kurumu 1968’de kurulan Eskişehir Hastaş Özel Eczacılık Yüksek Okulu. Okul daha sonra özel okulların devletleştirilmesi ile Eskişehir İktisadi Ticari İlimler Akademisi'ne bağlı Eczacılık Yüksekokulu haline getirilir. Okul 1979 tarihinde Akademik Profesörler Kurulu kararı ile Sağlık Bilimleri Fakültesi adını alarak “fakülte” statüsüne kavuşmuştur. Bu okul daha sonra Eczacılık Fakültesi’ne dönüşür (AÜEMD, 2020).
 
Eskişehir Devlet Mimarlık Mühendislik Akademisi
EDMMA, bugünkü Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesinin kökü. 1970 yılında Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak kuruldu. Kuruluş adı Makine ve İnşaat Mühendisliği Yüksek Okulu’ydu. Okulun adı 1971’de Eskişehir Devlet Mühendislik Mimarlık Akademisi olarak değiştirildi. Daha sonra 1982 yılında yeni kurulan Anadolu Üniversitesine bağlandı ve Anadolu Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi adını aldı. 1993 yılında yeni kurulan Osmangazi Üniversitesine (OGÜ) aktarıldı, adı Osmangazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi oldu (Topçu, 2009).
 
İlk Anadolu Üniversitesi
Asıl Anadolu Üniversitesi’nin temeli, önce Ankara’da Hacettepe Üniversitesi’nde atılmış. Hacettepe Üniversitesi Senatosu’nun 1970 yılında Üniversiteye bağlı olarak ve tıp eğitim programının son üç klinik yılını kapsamak üzere Eskişehir’de Tıp Fakültesi açılmasına karar verilerek ilk harcı konulmuş. Daha sonra 1973 tarihinde 1787 sayılı kanunla merkezi Eskişehir’de olmak üzere “Anadolu Üniversitesi” adı ile özerk ve tüzel kişiliğe haiz bir üniversite kurulmuştur. Bugünkü Anadolu Üniversitesi ise Eskişehir, Bilecik, Kütahya ve Afyon’da Eskişehir akademi, fakülte ve yüksekokulların 28 Mart 1983 tarihinde kabul edilen 2809 sayılı Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Kanunu ile (RG:30.3.1983) Anadolu Üniversitesi çatısı altında toplanmasıyla oluşmuştur (Korkut, 1984).
 
Şimdiki Anadolu Üniversitesi aslında böylesi bir birleşmeyle kendini göstermiş ve bugün var olan erginliğine de 1980’ler ve sonrasında Yılmaz Büyükerşen Hoca ve arkadaşlarının özverili çalışmalarının ürünüdür.
 
Bugünkü Anadolu Üniversitesi, Yılmaz Büyükerşen ile Akar Öcal, Engin Ataç, Fevzi Sürmeli ile birlikte nice isimsiz kahramanın Anadolu bozkırında alın terlerinin ürünüdür.
* Anadolu Üniversitesi, Eskişehir Akademisi’nin Orhan Oğuz Hoca’yla dikilen fidanın doğru sulanmasının ürünüdür.
* Anadolu Üniversitesi, işe Orhan Oğuz Hoca’yla edinilen işe politika karıştırılmasın ilkesinin bir ürünüdür.
* Anadolu Üniversitesi, 1961 Anayasasının sağladığı özerklik ile yetişmiş bir grup yurtsever akademisyenin özverisinin ürünüdür.
* Anadolu Üniversitesi, onlu yaşlarının sonlarında pırıl pırıl Anadolu çocuklarının diktikleri fidanları iki gözleri gibi sakınmasının ürünüdür.
* Anadolu Üniversitesi, Büyükerşen ve çalışma arkadaşlarının özgün, yaratıcı ve idealist tavırlarının meyvesidir.
* Anadolu Üniversitesi, eğitimde adeta yoklardan yeni ve özgünlüğün yaratılması eylemidir.
* Anadolu Üniversitesi, 12 Eylül’ün tüm olumsuz koşullarına rağmen kentine ve okuluna sahip çıkan Yılmaz Hoca ve yol arkadaşlarının emeğidir.
* Anadolu Üniversitesi, temizlik emekçisi, ustası, aşçısı, müstahdemi, öğretim görevlisi ile temiz çalışkan rektörlerinin inşa ettiği bir ocaktır.
* Anadolu Üniversitesi, iktisat, mimarlık akademileri ile tıp, fen fakülteleri ve yabancı diller yüksek okullarının ortak mirasıdır.
* Anadolu Üniversitesi bölünerek büyümenin örneğidir. İçinden Afyon, Kütahya, Bilecik, Osmangazi ve Teknik üniversiteleri çıkarmış köklü bir ocaktır.
Tabi ki burada önemli soru yarınlarımızın ne olacağıdır?
*                    *                    *
Peki üniversitelerimiz ne durumda?
Ancak görünen odur ki üniversitelerimiz yığınla olumlu ve olumsuz gelişmelerle karşı karşıya…
Evet, kullanılan alt yapı, laboratuvar, işlik, derslik vb. bina donanımları açısından gelişen inşaat teknolojisi ile dünle hiç kıyaslanamayacak donanımlara sahiptiler. Bilişim ve internet teknolojisi donanımları ile çok önemli gelişmelerin kat edilmesi sevindirici bir gelişmedir. Bilim insanı yetiştirilmesi konusunda önemli yol alındığı bir gerçekliktir. Bugün bilişim ve iletişim olanaklarıyla da araştırma ve geliştirme dünle asla kıyaslanamaz. Ülkenin birçok üniversitesi görmüş bir kişi olarak bunları burada özellikle vurgulamak istedim. 
 
Kuşkusuz gelişmeler yükseköğretimin sorunları olmadığı anlamına gelmez. Öğretim ve araştırmaların niteliği, piyasa ve çevre iş birliği, yönetimlerin oluşturulması, vizyonların gerçekleştirilmesi gibi birçok sorunu olduğu açık…
Ne yapmalı?
* Üniversiteler; yönetim esasları, ders programları ve işlevleri bakımından yeniden yapılandırılmalıdır.
* Özerkliği ve nitelikli akademiyi amaçlayan bir üniversite reformuna kesinlikle ihtiyaç vardır.
* Özerkliğin mihenk taşı üniversite yönetiminin nasıl oluşturulacağı sorunudur. Üniversite yönetiminin oluşturulmasının en kritik konu rektörün atanmasıdır. Rektörlerin atanması ve üniversite yönetiminin oluşturulması atanmayla değil; kendi iç dinamikleriyle oluşturulmalıdır.
* Yeniden yapılanmada Üniversitelerarası Kurul kendi iç dinamikleriyle akademik ve idari denetleme kurulları kendi iç dinamikleriyle oluşturulmalıdır. Mali olarak devlet ve milli iradeye hesap verebilir olması sağlanmalıdır.
* Üniversiteler, kentin politik kişiliklerinden, dernek, vakıf ve benzeri örgütlenmelerin at koşturma alanları olmaktan çıkarılmalıdır.
* Üniversite bilimsel çalışma, öğretim uygulamalarının kamu yararına aktarılması amaçları taşıyan yükseköğretim kurumlarıdır; aktif siyasetin tasallutundan kurtarılmalıdırlar.
İfade etmeye çalışılan konuların her biri birer araştırma ve tartışma konusu. Başka yazılarda bu konuları tek tek daha detaylı konuşmak dileğiyle bugünlük bu kadar…
KAYNAKÇA
Bozkurt, M. S. (2018). Bir ömür ki Yılmaz Büyükerşen. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.

Korkut, H. (1984). Türk üniversiteleri ve üniversite araştırmaları. Ankara: Anakara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayını.

Taşçı, C: N. (2018). Yılmaz Büyükerşen zamanı durduran saat. (5. Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
Topçu, A. (2009).Eskişehir Devlet Mühendislik Mimarlık Akademisi (EDMMA) dan ESOGÜ Mühendislik Mimarlık Fakültesi’ne yolculuk http://mmf2.ogu.edu.tr/atopcu/index_dosyalar/Tarih/EDMMA _MMF tarih.pdf Erişim tarihi 5.11. 2020.
AÜEMD (2020). Hakkımızda http://www.esem.org.tr/aboutus.html Erişim tarihi 6.11. 2020.