Türkiye’de ve batı dünyasında işe alma

Türkiye’de iş görüşmesine gittiğiniz zaman ahret soruları sorarlar. Hangi okuldan mezun oldun. Kaç yılda bitirdin, bölümün ne? Yaşın kaç? Aileniz kaç kişiden oluşuyor? Neler okumaktan hoşlanırsın? İçki ve sigara kullanıyor musun? Boş zamanlarında ne yaparsın? Daha önce nerede çalıştın? İş tecrüben var mı? Referansların kimlerdir? Siyasi nüfus sahibi ya da tanınmış kişilerden bilgi alınabilecek var mı? Hiç tutuklandınız mı? Hangi dernek ya da kulüplere üyesiniz?
Adaylar ne sorulursa sorulsun alttan alıp cevaplamaya çalışıyorlar. Buram buram ırkçılık ve ayrımcılık kokan sorular da var. İşsizlik had safhada olunca ve ne yazık ki torpil de gerektirdikçe her iş kolunda anlamsız ve hatta çalışmanız esnasında hiçbir faydası olmayacak, yetenek ve becerileriniz sorgulanmakta ve bazen de kırıcı, aşağılayıcı tavırlarla karşılaşmaktasınız.
Amerika Birleşik Devletleri’nde ayrımcılığa yol açabileceğinden gerek yaş, gerek dış görünümle ilgili hiç bir bilgi özgeçmişte veya işe başvuru formlarında istenmiyor. Hatta pek çok ilk görüşme telefonda gerçekleştiriliyor. Şiveniz ve ırkınız ile ilgili bilgi kesinlikle sorulamaz. Bizde de değişik ırk, mezhep vardır. İşe alımda sorulur. Batı dünyası kesinlikle sorulmasını reddeder. Bizde fotoğraflı başvuru ve patronun tercihine göre talep toplanır da adayın yetkinliği göz ardı edilir.
Sorulan saçma sapan sorular ve tutarsız istekler şirketleri de zor durumda bırakabileceği gibi, itibarlarının zedelenmesine, alay konusu olmalarına da yol açabilir.
İşe alım uzmanı ve yetkililerin çok deneyimli olduklarını söyleyemeyiz. Tesadüfen belli yerlere gelmiş, konularında eğitim almamış olanların kaprislerini tatmin ettikleri sık görülmektedir.
Başvuran adaya yaşı, tutuklanma kaydı, başvurulan iş yerinde arkadaşı ya da yakınının olup olmadığı, iflas ve kredi sorunları, vatandaşlığı (Sadece ülkede çalışma izninin olup olmadığının sorulması yeterlidir), engellilik hali, acil durumda aranacak kişi, işle ilgili değilse sürücü belgesi, kilo boy ve fiziksel yetenekler, evlilik durumu veya medeni hali, eş ve çocuklar,  ırk, renk, din, cinsiyet, sendika üyeliği, hafta sonu çalışması ile ilgili soruların sorulmaması gerekir. Bu tür sorular özellikle ABD’de başınızı derde sokar. Mahkemelik olursunuz. Tazminat davalarına konu olur. Türkiye’de işle alakası olmayan ve sorulmaması gereken sorularla ilgili bir kanun ve yönetmelik olmadığı için herkes her konuda adayı sorgulamakta ve aslında insan haklarını ve çalışma özgürlüğünü yok etmektedir.
Hak arama özgürlüğünün tam olmadığı, yasalar bir yana bırakılıp kılıf uydurularak işten atılmaların çok olduğu bir iş yaşamında yukarıda belirttiklerim abartılı bulunabilir. Ancak gerçek demokrasi ve iş güvenliği ve işe girmede ayrımcı olmayan tavır ve davranışlarla karşılaşma işte böyle bir şey…