Millî mücadele, Cumhuriyet ve eğitim…

Tabi ki bir eğitimcinin bir öğretmenin Cumhuriyet’in kuruluş yıldönümümdeki yazısı Cumhuriyet’le ilgili olmalıdır. Bu cümleden hareketle biz de işe koyulduk.
Öncelikle Cumhuriyet’le amaçlanan değişimi ya da 1910’lu yıllarla yoğunlaşan 1923’le artık ilan edilen dönüşümün nasıl yorumlanacağını belirlemek gerekir.
Anadolu ve Trakya topraklarında oluşan bağımsızlık savaşı ve sonrası nasıl yorumlanacağı çok önemlidir. Bu cümleden olarak Cumhuriyet’in kuruluşu ile sonuçlanan milli mücadeleyi şu satır başları ile özetlemek olanaklıdır.
Millî mücadele, sosyal, ekonomik ve politik boyutlu çok yönlü bir mücadeledir.
Millî mücadele, ülkenin değişik parçalarında başlayan milliyetçilik akımlarından milliyetçiliği ancak geç anlayabilmenin bir başlangıcıdır.
Millî mücadele, bir bakıma dinin istismar edilmesine karşı; dini, manevi ve insani değerleri anlama kavgasının başlangıcıdır.
Millî mücadele, içte saltanata dışta emperyalist işgale karşı verilmiş bir mücadeledir.
Millî mücadele, kapitalizmin iç dinamikleriyle gelişemediği, endüstri devrimi yapamamış bir toplumun sanayisiz toplumun çağdaşlaşma mücadelesinin ilk ayağıdır.
Millî mücadele, akılla bilimi iyi günde kötü günde özcesi gerektiğinde kullanmanın bir örneğidir.
Millî mücadele, içte ve dışta gerektiğinde uzlaşmayı birlikteliği akıllıca örgütlemenin örneğidir.
Millî mücadele, meclis açıkken ulusal bağımsızlık kavgası vermenin örneğidir.
Millî mücadele, hazinesi boşaltılmış bir ülkeden milli ve manevi değerlerle akılcı ittifakla yeni bir dünya kurmanın örneğidir.
Millî mücadele, Türk Devrimi ya da Osmanlı Türk modernleşmesi, Anadolu İhtiali diye adlandırılan Cumhuriyet mücadelesinin bir diğer adı ve aşamasıdır.
 
Peki milli mücadelecilerin eğitim anlayışları nasıldı ve nereleri içeriyordu diye sorarsak, …
Kurtuluş Savaşı sonrası Mustafa Kemal Atatürk; 27 Ekim 1922’de Bursa’da belirttiği görüşlerle yeni ulus oluşturma sürecinde eğitimin önemine işaret etmiş ve toplumun, çağın ve çevrenin beklentilerini tatmin edecek bir eğitim anlayışını benimseyeceklerini ifade ederek özetle şu ana temaları belirtmiştir (Palazoğlu, 1999; Akyüz, 2019).
* Eğitim ulusal nitelikli ve laik olmalıdır.
* Eğitim sosyal, ekonomik ve yeni politik yaşam için bir özgür ulusal devlet oluşturmak için araçtır.
* Eğitimde hem öz sosyal yaşama hem de çağa uygunluk esas alınmalıdır.
* Eğitimin amacı işe yarar, üretici hayatta başarılı olacak insan yetiştirmektir. Çocuklara ulusal refah ve zenginliği yaratmak için bilim ve irfan verilmelidir.
* Yurttaşlar ticaret ve sanatta yararlı, etkin ve uygulamacı olarak yetiştirilmelidir.
* Ahlaklı, karakterli, cumhuriyetçi, devrimci, olumlu, atılgan, başladığı işleri başarabilecek yetenekli yurttaşlar yetiştirilmesi amaçlanmalıdır.
* Dürüst, düşünceli, iradeli, hayatta rastlayacağı engelleri aşmaya kudretli, karakter sahibi genç yetiştirmektir.
Kuşkusuz bir yazıya yeni Cumhuriyetin eğitim çalışmaları ve niteliklerini sığdırmak olanaklı değildir. Bu nedenle özetin özeti olarak şu biçimde ifade edilebilir. Temel olarak Cumhuriyetle birlikte eğitimde yapılanlar; öğretimin birleştirilmesi, eğitimin örgütlenmesi, eğitimin niteliğini geliştirme ve eğitimi yaygınlaştırmadır.
 
Kuşkusuz Cumhuriyet nedir ne değildir üzerine farklı görüşler olabilir. Özellikle Batılılar için cumhuriyet krallıktan ya da imparatorluktan yeni bir devlet yönetimine geçiş olabilir. Biz bu toprakların halkı için cumhuriyet bu klasik karşılığı dışında çok ama çok farklı anlamlar ifade eder…
 
* Cumhuriyet bizim için öncelikle bağımsız bir devlete geçişin perçinlenmesi anlamı taşır…
* Cumhuriyet bizim için yepyeni bir Meclis hem de Gazi olan meclis demektir…
* Cumhuriyet bizim için kışımızın bahara çevrilmesi desem hiç de yanlış olmayacaktır…
* Cumhuriyet bizim için halk çocuklarının okula kavuşması demektir bir bakıma…
* Cumhuriyet bizim için kutsal din ve inançlarımızın bezirganlardan kurtarılmaya başlanması demektir…
* Cumhuriyet bizim için köye gezici kütüphanenin gelmesidir…
* Cumhuriyet bizim için Trakya’da Alpu’da, Uşak’ta, Eskişehir’de şeker fabrikası demektir…
* Cumhuriyet bizim için Aydın Nazilli’de basma dokumak; Turhal’da pancar ekmektir…
* Cumhuriyet bizim için Rize’de çay Adana’da pamuktur…
* Cumhuriyet bizim için sigaranın tütününün bu topraklarda elde edilmesi demektir…
* Cumhuriyet bizim için ilmik ilmik dokunan Anadolu basması demektir…
* Cumhuriyet bizim için kız çocuklarının insan sayılması mücadelesinin kazanılması demektir…
* Cumhuriyet bizim için farklılıkların bir arada yaşamasının onanması demektir…
* Cumhuriyet bizim için kız erkek bir arada karma okumak olanağının verilmesi demektir…
* Cumhuriyet bizim için boz urbalı köy çocuklarının öğretmen olması demektir…
* Cumhuriyet bizim için Anadolu bozkırının sulanması demektir…
* Cumhuriyet bizim için Ankara Polatlı’da, Urfa Ceylanpınar’da, Konya Kadınhanı ve Sarayönü’nde zirai kombinalarla binlerce dekar toprağın ekilebilir kılınması demektir
* Cumhuriyet bizim için devletin parasının bizim paramız olduğunu öğrenmektir…
* Cumhuriyet bizim için bizim çocuk Can’ın yerine bir garibin yurtdışına gönderilsin diyebilmektir…
* Cumhuriyet bizim için her fabrika bir kale olması demektir…
* Cumhuriyet bizim için mavi gözlü sarı saçlı ufku açık bir halk çocuğunun önderlik etmesi demektir…
* Cumhuriyet biz eğitimciler için köy çocuğu Hatice Abla’nın okuması, Niğde’li Mahmut Makal’ın yazmasıdır…
* Cumhuriyet biz eğitimciler için Polatlı bozkırında Talip Apaydın’ın öykü yazması ve mandolin çalmasıdır…
Cumhuriyet biz eğitimciler için yoksul halk çocuklarının yarınlara umutla bakabilmesidir…
Ne desem az ne yazsam…
Özcesi Cumhuriyet biz eğitimciler için güzelliktir candır…
 
KAYNAKÇA
Akyüz, Y. (2019). Türk eğitim tarihi M.Ö. 1000 - M.S.2019. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Palazoğlu, A. B. (1999). Atatürk’ün eğitimle ilgili düşünceleri. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Araçları ve Donatım Dairesi Başkanlığı Yayını.