Covid-19 ve ekonomi…

Covid-19 salgınının dünya genelinde pek çok alanda olumsuz etkilerinin olduğu su götürmez bir gerçek; sağlık, eğitim, sosyal, psikolojik, ekonomik vesaire…
 
*
 
Bugün biraz Türkiye ve Eskişehir özelinde ekonomik etkilerinden bahsedelim…
 
*
 
Tarımsal üretimin yeteri kadar olmadığı, hayvancılığın neredeyse bittiği, sanayinin Avrupa’ya göre gözle görülür bir gerilikte, olduğu Türkiye’nin ekonomisini ayakta tutan en önemli sektör bildiğiniz üzere hizmet sektörü.
Salgına karşı önlem uygulamaları kapsamında alınan kararlarla beraber, hizmet sektörü, neredeyse durmuş vaziyette.
İşletme sahipleri çaresiz.
Peki çalışanlar?
Ya ücretsiz izindeler, ya kısmi zamanlı çalışıyorlar, ya da işten çıkarıldılar!
 
*
 
Sanayicilerimize gelirsek…
Çok uzağa gitmeye gerek yok.
Eskişehir’e bakalım.
Sadece Irak’a yaptığımız ihracat, 2019 yılında, 13 milyon 467 bin 518 dolardı.
Kapıların kapanması, yüksek güvenlik tedbirlerinin alınmasıyla beraber Irak’a yaptığımız ihracat oranımız gözle görülür şekilde azaldı. Bunu, 2020 yılının sonunda çok net göreceğiz.
 
*
 
Bu noktada hükümet, 100 milyar liralık ‘ekonomik istikrar kalkanı’ isimli bir paket hazırladı.
Paketin detayına bakıldığında, yalnız ve yalnız işletme sahiplerine dönük bir çalışma olduğunu söyleyebiliriz.
Yani, emek grubuna dönük hiçbir koruyucu madde yok.
Beri yandan, 100 milyar liralık paket, adil dağıtılsa bile, orta ölçekli işletme sahiplerinin ve sanayici patronların dişinin kovuğuna dahi inanın yetmeyecektir.
 
*
 
Hazırlanan ekonomi paketiyle ilgili açıklama yapan…
Eskişehir Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Nadir Küpeli her ne kadar “hızlı ve doğru adımlar atıldı” dese de…
Eskişehir Sanayi Odası Başkanı Celalettin Kesikbaş her ne kadar “kararlılık göstergesi” dese de…
Eskişehir Ticaret Odası Başkanı Metin Güler her ne kadar “ekonomiye olumlu yansıyacak” dese de…
Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği Başkanı Ekrem Birsen her ne kadar “yerinde bulduk” dese de…
Bu söylediklerine kendilerinin de inanmadığını adım gibi biliyorum!
Zira satır aralarında kullandıkları ifadeler, gerçeği gün yüzüne çıkarıyor.
 
*
 
Her neyse…
 
*
 
Ekonomi paketi için istemeden de olsa “kararlılık göstergesi” yorumunu yapan Celalettin Kesikbaş’ın yönettiği Sanayi Odası, sanayiciler üzerinde önemli bir anket yaptı ve Covid-19 salgınının Eskişehir sanayisine olan etkilerini gün yüzüne çıkardı.
Şöyle ki…
 

• Ankete ESO üyesi 219 firma katıldı.
• Yüzde 70,3’ü, iç pazarda Covid-19 kaynaklı olumsuz etkiler görüldüğünü söyledi.
• Yüzde 40’ı, ihracatta Covid-19 kaynaklı olarak siparişlerin iptal edildiğini söyledi.
• Yüzde 91,2’si, Covid-19 kaynaklı yeni ürün siparişi olmadığını söyledi.
• Yüzde 42,2’si, Covid-19 kaynaklı gümrükleme ve lojistik alanlarda sorun yaşandığını söyledi.
• Yüzde 50’si, salgın yüzünden girdi ithalatında sorun yaşandığını söyledi.

 
*
 
Bu rapor bize gösteriyor ki, Eskişehir sanayisi, iç ve dış pazarda çok büyük problemler yaşıyor ve ekonomik çıkmazın devam etmesi halinde, tamir edilemez arızaların yaşanacağının haberciliğini yapıyor.
Eskişehir’i bir ayna olarak kabul edersek, şehrimizdeki sanayinin durumuna bakarak Türkiye genelinde de büyük sorunlar yaşandığını net bir biçimde ifade edebilir, ekonomi paketinin adaletli dağıtılsa dahi başta da vurguladığım gibi işletme sahiplerinin ve sanayici patronların dişinin kovuğuna bile yetmeyeceğini söyleyebilirim.
Emek tarafı için zaten herhangi paket yok, her bir çalışan kaderine terk edilmiş durumda!
 
*
 
Bu noktada işin ciddiyetini vurgulamak istiyorum.
Yeniçağ’dan Orhan Uğurlu, CHP Genel Başkan Yardımcısı Bülent Kuşoğlu’yla WhatsApp üzerinden bir söyleşi yapmış ve “Devlet baba nerede” başlıklı yazısında o söyleşiyi paylaşmış.
Kuşoğlu’nun bazı ifadeleri şöyle:
 
            YAZ AYLARINDA DA DEVAM EDERSE…

• “Ekonomik krizde bir ülke olarak bu pandemiye yakalandık. Parasal rezervlerimiz çok yetersiz, işsizlik rekor seviyede, borçlanma yüksekti. Yani riskimiz çok yüksekti. Şimdi bu şekilde devam ederse işsizlik çok aşırı artacak. İflaslar çok artacak. Toplumsal sıkıntı ve gerilim, huzursuzluk yaratacak. Yazın da durumun böyle devam etmesi halinde ülke üretmeyen, işsiz, gergin bir halde olacak. En ufak bir olay büyük olaylar getirebilir.

 
ÖLÜMLER ARTARSA…

• Tüm ülke hapisteyiz. Hizmet sektörü ağırlıklı ülkeyiz. İşsizlik, parasızlık, gıdasızlık, umutsuzluk nereye kadar! Devlet yetkilileri güven veriyor mu? Ortada yoklar. 3 ay daha böyle devam edersek, ölümler artarsa ne durumda oluruz? Henüz yakınlarımızı kaybetmedik... Ülke bu şekilde devam ederse çöker. Herkes evde umutsuz ve işsiz.

 
PİYASAYA PARA BASMAMIZ ŞART

• İşsizlere maddi destek yok. Emeklilere yeni ek ödeme yok. Elektrik, doğalgaz faturalarını 2-3 ay almamak yok. Öğrencilere ek ödeme yok. Doktorlara ve sağlık sektörü çalışanlarına 2-3 ay ek ödeme yok. Boş sağlık bakanlığı kadrolarına atama yok. 65 yaş üstü risk grubuna sokağa çıkma yasağı var, ama hiç bir maddi destek yok. Ekonomi yönünden bakarsak, piyasaya para basmazsanız çözüm bulabilir misiniz? Biz vergi ertelemesiyle ne yaparız? Zaten kazanmayan vergi mi verir? Yapılması gereken, sisteme sıcak para sokulması. Özellikle de döviz temini şart.

 
BEKA SORUNU ENDİŞESİ

• Ülke 3 ay daha böyle devam edebilir mi? Millet 3 ay dayanabilir mi? Esnaf, tüccar, sanayici, çiftçi, köylü 3 ay dayanabilir mi? 3 ay sonra veya yıl sonunda nasıl bir Türkiye oluruz? Sağlık açısından her ülke gibi sokağa çıkmamamız şart. Peki, ekonomik, psikolojik, kültürel ve sosyal yönlerden hazırlık var mı? Sokağa çıkmayan Türkiye'de ekonomi çöker. Kayıt dışı ekonomisi yüzde 30'larda olan ülkede devlet desteği de yeterli olmaz. Zaten para yok. Kısaca, ülke sağlığı için eve kapanmamız şart ama eve kapanınca da ülke ekonomisi beka sorunu yaratır derecede çökecek. İktidar bu sorunu anladı mı? Anladığına yönelik hiçbir tedbir maalesef yok, tedbir alınamıyor.

 
RADİKAL TEDBİRLER GEREK

• Bizden, ülke birlik ve beraberliği adına destek bile istemediler. Mecliste ekonomi konuşalım dedik kabul etmediler. Bu dönem erteleme, öteleme, teşvik tedbirleri ile aşılacak bir dönem değil. Daha radikal tedbirler gerek. Ekonomiyi, bu fırsattan istifade dönüştürmemiz gerek. Üretim ve ihracat ekonomisine geçmemiz, istihdam oluşturmamız şart.”

 
*
 
Bürokratik tecrübesi de bir hayli fazla olan CHP’li Bülent Kuşoğlu’nun hem sermaye, hem emek cephesinden aktardığı bakış açısını okudunuz.
 
*
 
“Bu dertleri sıralamak kolay, çözüm önerisi getirsinler” diyebilirsiniz.
Haklısınız!
 
*
 
Bu sefer CHP’nin net çözüm önerileri var!
“Hiçbir politik amaç gütmeden, polemik havası oluşturulmasına izin vermeden, sadece öneri sunacağım” diyerek başladığı basın toplantısında, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun hükümete sunduğu tavsiye niteliğindeki 13 madde şöyle:
 

• 5 Şubat 2019 tarihinden beri toplanmayan Ekonomik ve Sosyal Konsey toplanmalı, tüm ilgili kurumlar da davet edilmeli.

 

• Sağlık kuruluşlarının tıbbi ve konaklama ihtiyaçları karşılanmalı.

 

• Kamu sağlık kuruluşlarındaki eleman açığı hızla giderilmeli, KHK ile gönderilenler ise sağlık kuruluşlarına geri çağırılmalı.

 

• Hem salgın hem de milli güvenlik açısından askeri hastaneler açılmalı.

 

• Merkezi yönetim ve belediyeler eş güdüm içinde çalışmalı.

 

• Geçici olarak kapatılan iş yerlerinden, esnafın kira harcamamaları hazine bakanlığınca karşılanmalı. Çalışanların maaşları ise asgari ücret üzerinden işsizlik sigortası fonundan karşılanmalı ve yine çalışanların kredileri 3 ay ertelenmeli.

 

• Çiftçilerin borçları yeniden yapılandırılmalı ve faizsiz olarak ertelenmeli.

 

• Ücretli öğretmen ve kursiyer öğretmenlerin mağduriyetleri giderilmeli.

 

• Küçük ve orta boy işletmelerin kredi kullanabilmelerini sağlamak için TBMM’de yeni bir düzenlemeye gidilmeli.

 

• Konaklama, ulaşım gibi faaliyetler gösteren yerlere kolaylık sağlanmalı.

 

• Yoksullar sağlıkları ile uğraşırken, 2 bin liralık gelir güvencesi sağlanmalı.

 

• Sağlıklarını tehlikeye atan sağlık çalışanlarına her ay 2 maaş yatırılmalı ve sağlıkta şiddet kanunu yürürlüğe girmeli.

 

• Kamu ve özel işbirliği ile yaptırılan, hazine garantili ödemeler 1 yıl ertelenmeli.

 
*
 
CHP’nin hükümete sunduğu 13 maddelik öneri listesi bu şekilde.
Yapılabilecek olanlar da vardır, yapılamayacak olanlar da.
Ancak muhakkak dikkate alınması gerekir.
Öte yandan MHP’sinden İYİ Parti’sine, HDP’sinden Saadet Partisi’ne kadar tüm partiler böyle bir çalışma yapıp hükümete sunmalı ve yardımcı olmalıdır.
Hükümet de bu önerileri kulak arkası etmemeli, ciddi anlamda değerlendirmelidir.
Zira söz konusu salgın, artık bir memleket meselesidir ve politik ihtiraslara yer yoktur.
 
*
 
Son söz: Hükümetin yeni bir ekonomi paketi daha açıklayacağını düşünüyorum. Ve bu paketin içerisinde sermayenin yanı sıra, bu sefer emek tarafının da olmasını umut ediyorum.
Ayrıca devleti yöneten hükümetten “sizin garantiniz biziz, hiçbir işletme batmayacak, hiçbir yurttaşımız yatağa aç girmeyecek” demesi yönünde hayal kuruyorum!
 
NOT: Covid-19 salgını için ABD 1 trilyon dolarlık kaynak paketi açıkladı. Almanya 614 milyar dolarlık, İngiltere 412 milyar dolarlık, Fransa 373 milyar dolarlık, İspanya 216 milyar dolarlık, İtalya ise 27 milyar dolarlık kaynak paketi açıkladı. Türkiye’nin kaynak paketi 15 milyar dolara denk geliyor.