Covid-19’lu hastanın maskesi tıbbi atık değil!

Covid-19 salgını sürecinin başından beri şunu savunuyorum: Sağlık Bakanlığı ile Bilim Kurulu, söz konusu süreci başarılı yönetiyor.
Ve bu başarıyı, ‘tam yetkili’ olmamalarına rağmen sağlıyorlar.
Tam yetkili olmamaktan kastım şu: Sağlık Bakanlığı ile Bilim Kurulunun hayata geçirmek istedikleri kararları, hükümet, bir takım nedenlerden dolayı uygulamaya koymuyor.
Haliyle bu da, çeşitli sorunları beraberinde getiriyor.
 
*
 
Bugün sizlere, bu sorunlardan birini aktaracağım…
 
*
 
İlk olarak şu soruyu sormak istiyorum: Salgın sürecinde yaygın olarak kullanılan maske, eldiven, siperlik, gözlük, tulum, bone ve galoş tıbbi atık mıdır yoksa evsel atık mıdır?
 
*
 
Bu sorunun cevabını bulabilmek için uzman olmaya lüzum yok.
Elbette tıbbi atıktır.
Zira Covid-19’dan önce de, bu malzemeler, sağlık alanında koruma ekipmanı olarak kullanılıyorsa, tıbbi atık olarak bertaraf ediliyordu.
 
*
 
Peki, bu soruyu niçin sordum?
 
*
 
Anlatayım…
 
*
 
ÖNCE TIBBİ ATIK DENDİ
Covid-19 salgını çıktıktan sonra, birtakım önlemler alınmaya başlandı.
Bu önlemlerden bir tanesi de maske, eldiven ve tulum gibi tıbbi atıkların toplanması ve bertaraf edilmesine ilişkindi.
Söz konusu atıklar, doğaldır ki tıbbi atık olarak değerlendirildi ve toplanması ile bertaraf edilmesi de ‘tıbbi atık’ kurallarına göre yapılacak dendi.
Hatta bu çerçevede bir örnek vermek faydalı olacak.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 81 ilin valiliğine gönderilen 20 Mart 2020 tarihli resmi yazıdaki ‘atıkların toplanmasına yönelik olarak’ başlıklı 3. maddenin ‘c’ bendinde şu yazıyor: “Tıbbi atıkların toplanması, taşınması, sterilizasyonu sürecinde daha hassas davranılması gerekmektedir.”
Yani diyor ki bakanlık: Tıbbi atıkların toplanması ve bertaraf edilmesi zaten hassas bir süreç, Covid-19’la beraber maske, eldiven, tulum gibi tıbbi atıkların toplanması ve bertaraf işlemine çok daha dikkat edilmesi gerekiyor!
 
*
 
BİR ANDA EVSEL ATIK OLDU
Bakanlık böyle diyor, demesine de…
Aynı bakanlık, sanki bunu dememiş gibi, 7 Nisan 2020 tarihinde 81 ilin valiliğine ve bütün bakanlıklara gönderdiği resmi yazının ‘kurum, kuruluş ve işletmelerin bina ve yerleşkelerinde oluşan maske, eldiven ve diğer kişisel hijyen malzeme atıkları için’ başlıklı 1. maddesinin ‘i’ bendinde şu yazıyor: “Bu atıkların geçici depolama alanlarında en az 72 saat bekletildikten sonra ‘diğer atık’ olarak ‘evsel atık’ kapsamında yönetilmek üzere belediyeye teslimi sağlanmalıdır.”
 
*
 
Bitti mi?
Bitmedi!
Bakın, aynı resmi yazının bir de 3. Maddesini paylaşıyorum: “Evlerden ve işyerlerinden kaynaklı tek kullanımlık maske, eldiven, mendil gibi kişisel hijyen malzemesi atıkları yırtılmaya dayanıklı plastik çöp poşetlerinde küçük miktarlar halinde toplanmalı, ağzı sıkıca kapatılan (bağlanan) çöp torbaları daha sonra yırtılma riskine karşı ikinci bir torbaya konulmalıdır. Atık üzerinden virüsün hayatta kalma olasılığını en aza indirmek için atık torbaları, en az 72 saat süreyle diğer insanların ve hayvanların erişemeyeceği oda veya balkonlarda bekletilmelidir. Atıklar, atık toplama saatinden kısa bir süre sonra çıkarılmalı ve ‘diğer atık’ olarak ‘evsel atık kapsamında’ yönetilmek üzere belediyeye teslim edilmesi sağlanmalıdır.”
 
*
 
Yani, maske ve eldiven gibi tıbbi atıkların virüslü olabileceğini söylüyorsunuz, vatandaşın azami önlem alması gerektiğini vurguluyorsunuz, buna rağmen söz konusu atıkları ‘evsel atık’ olarak değerlendirip belediyelerin toplaması talimatını veriyorsunuz.
Bence burada, büyük bir çelişki var.
Öte yandan, vatandaşlarımız, rutin çöp çıkarma saatlerine dahi riayet etmezken, bir de söz konusu tehlikeli atıkları 72 saat balkonunda, balkonu yoksa herhangi bir odada mı muhafaza edecek?
Güldürmeyin beni Allah aşkına!
 
*
 
Aynı resmi yazıdan devam ediyorum.
Bir çelişki daha aktaracağım size!
2. maddede şu yazıyor: “Sağlık kuruluşlarında veya diğer alanlarda (öğrenci yurtları vb.) teşkil edilen karantina birimlerinde oluşan atıklar ile kurum, kuruluş ve işletmelerin revir ve diğer tıbbi birimlerinde oluşan atıkların ‘tıbbi atık’ olarak yönetilmeleri gerekmekte olup bu birimlerden/alanlardan kaynaklı atıkların diğer atıklar ile kesinlikle karıştırılmaması gerekir.”
Şimdi, buradaki çelişki ne?
Vatandaşın kullandığı, Covid-19 virüsü taşıma tehlikesi olan maske ‘evsel atık’ olarak nitelendirilirken, sağlık alanlarındaki Covid-19 virüsü taşıma tehlikesi olan maske ‘tıbbi atık’ olarak değerlendiriliyor.
İkisi de maske, ikisini de insan kullanıyor, ikisi de virüs taşıyabilir.
Peki, niçin böyle ‘enteresan’ bir uygulamaya gidiliyor?
İlerleyen bölümlerde onu da anlatacağım…
 
*
 
COVİD-19 HASTASININ ATIĞI EVSEL ATIK OLDU
Devam edeyim…
Bakın, çelişkiler silsilesi nasıl art arda geliyor.
Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından Eskişehir İl Sağlık Müdürlüğüne 5 Mayıs 2020 tarihinde gönderilen resmi yazının 3. maddesinde şu aktarılıyor: “Evde hasta takibi kapsamında izlenen olası ve kesin Covid-19 hastalarının atıkları gerekli koruyucu önlemler alınarak ayrı toplanıp, çift torba içinde muhafaza edilerek ‘evsel atık’ torbasına atılmalıdır.”
Dikkat edin, Covid-19’lu hastaların atıkları, tıbbi atık değil, evsel atık olarak nitelendiriliyor!
 
*
 
GÜNDÜZALP’TEN ÇIKANLAR EVSEL ATIK MI?
Dahası da var.
Aynı resmi yazının 4. maddesi şunu söylüyor: “Toplu yaşam alanlarında (yurt vb.) 14 gün gözlem altında tutulan temaslılara, (olası ve kesin Covid-19 vakalarının temaslıları, hastalığın yaygın görüldüğü bir ülkeden ya da ilden gelenler) ait atıklar evsel atık torbasına atılmalıdır.”
Yanı başımızdan örnek vereyim.
Diyor ki bu madde: Gündüzalp Öğrenci Yurdunda karantina altına alınan insanların atıkları ‘evsel atık’ olarak işleme alınır!
Ama Çevre Bakanlığının 7 Nisan 2020 tarihli yazısında, karantina bölgelerinden çıkan atıklar ‘tıbbi atık’ olarak görülüyordu.
Niçin bu karardan vazgeçildi?
 
*
 
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğünün Eskişehir’e gönderdiği söz konusu yazının 5. maddesini de paylaşmakta yarar görüyorum: “Toplumda korunma amaçlı kullanılan tek kullanımlık maskeler ve eldivenler evsel atık torbasına atılmalıdır.”
Artık bu maddeyle beraber görülüyor ki, tıbbi atık olan maske gibi koruyucu ekipmanların evsel atık olduğuna defaatle ısrar ediliyor.
 
*
 
Eh, Eskişehir Valiliği ne yapsın?
Az önce okuduğunuz resmi yazıyı düzenleyerek belediyelere, İl Sağlık Müdürlüğüne ve Gençlik Spor İl Müdürlüğüne gönderiyor.
Gönderdiği yazının sonunda ise şu vurguyu yapıyor: “Bu kapsamda, ilgi (b) Bakanlığımız görüşü yazımız ekinde gönderilmekte olup evlerde hasta takibi kapsamında izlenen olası ve ‘kesin Covid-19 hastaları kaynaklı atıkların’ yukarıda açıklandığı şekilde yönetiminin sağlanarak bu tür atıkların ‘evsel atık olarak değerlendirilmesi’ hususunda bilgilerinizi ve gereğini rica ederim.”
 
*
 
Hani, yazımın bir bölümünde, “niçin böyle ‘enteresan’ bir uygulamaya imza atılıyor” diye sormuştum ya.
O sorunun cevabını şimdi vereyim.
Tıbbi atık toplama ve bertaraf işlemi oldukça zahmetli, tehlikeli ve maliyetli bir iş.
Bu işi yapacak tam donanımlı ve lisanslı firma sayısı yetersiz olunca…
Yanı sıra, maliyet katlanınca…
Maalesef işin içinden çıkılamıyor.
Öyleyse ne yapılıyor?
Yukarıda detaylarıyla okudunuz.
Tıbbi atıklar, ‘evsel atık’ olarak değerlendiriliyor!
Peki, evsel atıkları hangi kurumlar topluyor?
Tabii ki belediyeler!
 
*
 
Yani belediyeler ve belediyelerin temizlik personeli, söz konusu tıbbi atıkları toplamak zorunda bırakılıyorlar!
Yeterli önlemi alabiliyorlar mı?
Bu mümkün değil.
Siz hiç gördünüz mü, -maskesiyle, eldiveniyle, siperliğiyle, bonesiyle, özel ayakkabısıyla, tulumuyla, dezenfektanıyla- bir temizlik işçisinin tam teşekküllü donanarak çöp topladığını. (Temizlik aracını kullanan şoförü de unutmayalım.)
Ya da kendinize sorun: Dışarıda kullandığınız koruyucu ekipmanı eve geldiğinizde ayrı bir torbaya koyup, torba delinir diye bir torba daha kullanıp, söz konusu torbayı en az 72 saat balkonunuzda bekletip, balkonunuz yoksa evinizin herhangi odasında muhafaza edip, yine en az 72 saat sonra çöp çıkarma saatlerine uyarak o torbayı atıyor musunuz?
 
*
 
Dahası, toplanan ‘evsel atık’ görünümlü ‘tıbbi atıklar’, tıbbi atık kurallarına göre bertaraf ediliyor mu?
 
*
 
BİR BELEDİYENİN TALEBİ
Tüm bunlara rağmen, belediyeler, verilen emri yerine getiriyorlar.
Ama hiç olmazsa şunu talep ediyorlar.
Bir belediye tarafından ilgili kuruma gönderilen talep yazısının bir bölümünde deniyor ki: “Özellikle hastanelerden alınan evsel katı atıkları ve ambalaj atıklarını alırken virüs kapma olasılığı yükselmektedir. Bu nedenle toplama personelimizin sağlığının korunması ve salgının yayılımının engellenmesi amacıyla bölgemizde bulunan hastanelerin karantina bölümlerinden çıkan evsel katı atıkların ve ambalaj atıklarının, bu virüsle kantamine olma ihtimalinin fazla olması nedeniyle belediyemizce tıbbi atık olarak değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.”
Söz konusu yazının sonunda ise hastane atıklarının, tıbbi atık bertarafı yapan yetkili şirkete teslim edilmesi istenmiş.
 
*
 
Peki, söz konusu isteğe kulak kabartan olmuş mu?
Tahmin ettiğiniz üzere, hayır.
 
*
 
Yazımı sonlandırırken şunu ifade etmek istiyorum: Maddi kaygılar nedeniyle bilimsel gerçeklikler göz ardı edilmemeli, insan sağlığı her şeyin üzerinde tutulmalıdır.