Klima cihazları, herhangi bir ortamda uygun konfor şartları oluşturmak adına aşağıda belirtilen dört temel görevi yerine getirmek ile sorumludurlar:
1. Soğutma
2. Isıtma
3. Nem kontrolü
4. Havanın değişimi
Dünyaca kabul edilmiş araştırmalara göre, insanlar belli bir sıcaklık ve nem aralığında ve temiz havalı ortamlarda rahat etmektedirler. Bu aralık “Konfor Bölgesi” olarak tanımlanmıştır (nem %60 ila %30, sıcaklık 20 ila 27 0C). Sıcaklığın gereğinden fazla veya az olmasının rahatsız edici olduğu açıktır. Nem düzeyinin az olmasının boğaz kuruluğu, gözlerde yanma gibi rahatsızlıklara yol açmasının yanında, fazla nem de terin buharlaşmamasına, bunaltıcı bir sıcaklık hissine ve uyku isteğine neden olur. Ayrıca ortamın havası temiz ve taze olmalıdır, toz, duman, polen ve diğer zararlı maddelerin filtre edilmesi ve insanın fark etmeyeceği hızda ama temiz havayı getirip kirli havayı götürecek hafif bir hava dolaşımı gereklidir.
Günümüzde pek çok insanın yaşamının önemli bir bölümü kapalı mekanlarda geçmektedir. Bu mekanlar gerek hacim, gerekse barındırdıkları insan sayısı olarak büyük boyutlara ulaşmışlardır. Fuar, konferans, tiyatro, sinema salonlarının, alışveriş merkezlerinin, diskotek ve casinoların, pencereleri açılmayan yüksek binaların v.b. yaşanabilir halde tutulması için klima kullanımı gün geçtikçe önem kazanmıştır.
Konutlarda ve küçük işyerlerinde klima kullanımının yararları tartışılmazdır. Klimatize edilmiş ortamlar, iş gücü veriminde artış ve sağlıklı bir yaşam sağlar. Bu bilgilerin ışığında klima bir lüks değil, insanca yaşam için bir gereksinim haline gelmiştir.
Klima sadece soğutma değildir. İklimlendirme (Klimatizasyon), kapalı mekanın havasının istenen sıcaklık, nem, hava sirkülasyonu, temizlik ve tazelikte tutulmasıdır. Bunların hepsinin olmasa da bir kaçının kontrol altında tutulması da iklimlendirme olarak tanımlanabilir.
Bir klima cihazı yazın içerideki fazla ısıyı dışarıya atarak içerisini serinletir. Bu sırada havanın fazla nemi alınır, içeride gerekli hızda hava dolaşımı sağlanır ve hava filtre edilir. Bu cihazlar da kendi aralarında yalnız soğutma yapabilen veya soğutma ve ısıtma yapabilen (heat-pump) cihazlar olarak ayrılırlar.
Yalnız soğutma yapan cihazlar dış sıcaklığın yüksek olduğu zamanlarda kullanılarak içeride serin ve rutubetsiz ortamlar sağlarken soğutma ve ısıtma yapan (heat-pump) cihazlar soğutmanın yanı sıra kışın iklim ve binanın şartlarına göre ısıtma ihtiyacını da karşılayabilirler.
Klima ile ısıtmanın avantajı aynı miktar ısıtmayı elektrikli veya infrared ısıtıcılardan daha az elektrik harcayarak yapmalarıdır. Bu fark kullanıcının aynı enerji sarfiyatı ile 4 kat daha fazla ısı elde edebilmesi anlamına gelmektedir.
KLİMA CİHAZLARININ ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Klima cihazlarını ikiye ayırabiliriz:
1. Merkezi Cihazlar
2. Bireysel Cihazlar
1 - MERKEZİ CİHAZLAR:
Bu tür sistemler daha çok büyük binaların iklimlendirilmesi için kullanılır. Bir kazan ve radyatörlerden oluşan bir kalorifer tesisatına benzetilebilir. Kazan yerine bir soğutma grubu ve bir klima santrali, radyatörler yerine de havalandırma kanalları/menfezleri ve/veya fancoil v.b. cihazlar bulunmaktadır. Sistemde kontrol edilen akışkan su ise (fan-coil, chiller) VWV, hava ise (klima santrali, damperler) VAV, soğutucu akışkan ise VRF sistemler olarak çeşitlendirilirler.
Merkezi Klimalar, büyük ofis, plaza, alış-veriş merkezi, otel, hastane, sinema, spor salonu vb. büyük binalar ve bazı endüstriyel tesisler için ideal sistemlerdir.
2 – BİREYSEL CİHAZLAR:
Bireysel cihazları 3 grupta toplayabiliriz:
a) Split tip klimalar
b) Paket tip klimalar
c) Pencere tipi klimalar *
*Split klima teknolojisinin konfor ve ekonomiyi bir araya getiren özellikleri sonucunda popülerliğini kaybetmiştir.
a) Split Tip Klimalar
Soğutma sistemi elemanlarının iki ya da daha fazla gövde içerisine yerleştirilmesi ile oluşan cihazlara “split tip klima” denir.
Split klimalar bir dış ünite ve bir veya birkaç (multi split) iç üniteden oluşurlar. Soğutma modunda çalışırken soğutucu akışkan vasıtası ile iç ortamın ısısı alınarak dış üniteden atmosfere atılır, ısıtma modunda (heat-pump) ise sistem içerideki soğuğu dış ünite vasıtası ile dışarıya atar ve iç ortamı ısıtır.
7.000 Btu/h. – 24.000 Btu/h. arasında soğutma-ısıtma kapasitesine sahip olan klimalar genellikle konutlarda ve küçük ofislerde tercih edilirler. 24.000 Btu/h. ile 60.000 Btu/h. arası ticari tip uygulamalar için (mağaza, büyük ofis, cafe vb.) kapasiteleri de mevcuttur.
Kullanım ihtiyacına göre şu şekilde çeşitlendirilirler:
- Duvar tipi
- Yer-tavan tipi
- Salon tipi
- Kanal / Gizli tavan tipi
- Kaset tipi
Split klimalarda bulunduğu ortamın havasını temizleme, nem alma, haftalık/günlük programlanabilme, uzaktan kumanda vb. özelliklere sahip modeller de mevcuttur.
b) Paket Tip Klimalar
İkiye ayrılırlar:
1 - Düşey – Yatay Tip Paket Klimalar
Bunlar, direk olarak havası şartlandırılacak olan mahalde bulunurlar. Split klimaların daha büyük kapasiteli tipleridir. Havayı direkt olarak iklimlendirilecek mahale üfleyebildikleri gibi, kısa kanallar kullanılarak daha homojen hava dağılımı sağlayabilirler. Gerektiğinde iç üniteye dış hava bağlantısı yapılarak ortama taze hava verebilirler.
2 – Çatı Tipi Paket Klimalar
Restaurant, kafeterya, tiyatro, sinema, alışveriş merkezleri vb. mahallerde yaygın kullanılır. Sistemin ekipmanlarının tümü iklimlendirilecek mahalin üzerindeki çatıya yerleştirilir. Sistem, iklimlendirilecek mahal ile gidiş ve dönüş hava kanalları yardımıyla ortamı konfor şartlarında tutar.
c) Pencere Tipi Klimalar
İlk klima modelidir. Pencere veya dış duvara monte edilen tek bir kutu şeklindedir. Cihazın bir kısmı içeride bir kısmı dışarıda kalır. Ortamda yüksek ses seviyesi ve yüksek elektrik tüketimi nedeni ile son yıllarda tercih edilmemektedir.
BİREYSEL KLİMA ALIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
• Klima alımında, klima kapasitesinin ve kurulacağı yerin seçiminde mutlaka bir uzmandan yardım alınmalıdır. Bir çok klima firması bu hizmeti ücretsiz sağlamaktadır.
• Alacağınız klimanın montaj, bakım ve servis hizmetlerinin uzun bir süre sorunsuz olarak yapılabileceğinden emin olunuz.
• Klima alırken önce hangi tip klima alınacağına uzman kişinin onayı ile karar verilmelidir.
• Uygun kapasite seçimi verimli klima kullanımı için çok önemlidir. Daha büyük bir klima her zaman daha iyi anlamına gelmez.
• Klimanın verimliliği göz önünde bulundurulmalı, dur-kalk (on-off) çalışan klimalar yerine çok daha tasarruflu inverter tip klimalar tercih edilmelidir.
• Evinizin elektrik tesisatının klimanın elektrik ihtiyacını karşılayacak kapasitede olduğundan emin olunmalıdır.
• Klimanın ses düzeyine dikkat edilmeli düşük ses seviyesinde cihazlar seçilmelidir.
• Klimanızın filtreleri düzenli temizlik için kolay çıkarılır olmalıdır. Filtreler üretici tavsiyesine uygun aralıklarla temizlenmelidir.
• Klimanın kumandası kolay kullanımlı, termostat ayarı kolay görülür olmalı ve zaman ayarlı açma kapama imkanı olmalıdır.
• Benzer klimaları karşılaştırırken, verimi yüksek klimalar tercih edilmelidir. Verimin yüksekliği COP (Isıtmadaki verim), EER (Soğutmadaki verim) gibi kısaltmalarla gösterilen sayının yüksekliğinden veya A, B, C, D gibi harflerle belirtilen enerji verimliliği sınıfından anlaşılabilir.
• Isıtma klima ile yapılacaksa istenen dış ortam şartlarında ısıtma yapabilen heat-pump modeller tercih edilmelidir.
• Klimanın üflediği serin hava yakın mesafeden bir insanın üzerine vurmamalıdır. Klima kullanımı vantilatör kullanımından farklıdır.
• Montaj yapılırken, klimanın altında elektrikli bir cihaz bulunmamasına, klimanın ısı, su buharı veya yağ buharına maruz kalacak bir yere konmamasına, duvarın klimayı taşıyacak sağlamlıkta olmasına dikkat edilmelidir.
• Ev, küçük ofis, dükkan gibi yerlerde kullanılmak üzere tasarlanmış bireysel klimalar, hastanelerin ameliyathane, yoğun bakım ve benzeri ünitelerinde kullanılmamalıdır.
En önemlisi; Klimanızın yılda iki kere periyodik bakımı yapılmalıdır.
EV VE KÜÇÜK İŞ YERLERİNDE DOĞRU VE TASARRUFLU KLİMA KULLANIMI İÇİN İPUÇLARI
1. Klimanızı soğutma modunda çalıştırırken çok düşük sıcaklığa ayarlamayın. Böyle yaparak daha hızlı serinlik elde edemezsiniz. Rahat edeceğiniz en yüksek sıcaklığı seçin. Bu sıcaklık genellikle Türkiye koşullarında 24-26°C’lerdedir. Düşürdüğünüz her bir derece, klimanın elektrik tüketimini %10 arttıracaktır. Klimanızın üfleme hızını gereğinden yüksek tutmayın.
2. Nemli günlerde klimanızı nem alma modunda çalıştırın.
3. Çok sıcak günlerde perde, jaluzi ve kepenkler ile güneşin ısısını keserek enerji tasarrufu yapabilirsiniz.
4. Klimanızın iç ünitesinin hava giriş çıkışının perde, mobilya vb. ile kapanmamasına dikkat edin. Dış ünitenin hava giriş çıkışı da serbest olmalıdır, mümkünse binanın daha gölgeli tarafına takılmalıdır.
5. Klimanızı amacı dışında, örneğin kurutma, yiyecek ısıtma/soğutma için, kullanmayınız.
6. Filtreleri kullanım kılavuzunda belirtilen aralıklarla temizlenmesi ve yetkili servisler tarafından periyodik bakım yapılması klimanızın ömrünü arttıracaktır.
7. Klimanızın zamanlayıcısını kullanarak ev boşken klimanın otomatik olarak kapanmasını ve sizin geldiğiniz saatte çalışarak evin serinlemesini sağlar.
8. Eksik yalıtımlı eski bir binada iseniz yalıtımı güncel şartlara uyacak şekilde iyileştirin.